Aktualizacja 4 listopada 2023 przez Simple-English
Pomyślałem jak temat najlepiej pasowałby na ten setny wpis. I powiem Ci, że decyzja była spontaniczna, podjęta w tygodniu przed dniem Halloween, który przypada na 31. października. W komplecie rocznicowym przychodzi film na YT o tym, jak zrobić jack-o’-lantrern, czyli lampę z dyni i pojawiło się obok tego filmu dużo odpowiedzi. Np. ta: czemu akurat dynia na Halloween? Dzisiaj przynajmniej po części odpowiemy sobie na to pytanie i poznamy angielskie słowa na strach. Jubileuszowy wpis nr #100 uruchamia falę kreatywności!
Czemu nie lubią Halloween ?
Dzisiaj widzimy czasem tandetne odzwierciedlenie Halloween i dlatego nie ma się co dziwić, że niektórzy nie darzą go sympatią. Halloween ma też jednak drugie dno. To zwyczaj, który znany jest od setek lat. Samo słowo Halloween korzenie ma w Chrześcijańskim słowie pochodzącym od święta: Wigilii (Wieczora) Wszystkich Świętych – All Hallows’ Eve. Szkockie even znaczy wieczór, wigilia (dzień poprzedzający święto) – w angielskim eve – a skrótem tego słowa jest e’en lub een. I tak (All) Hall(ows’) E(v)en z czasem stało się Hallowe’en lub Halloween. A czasowo termin świętowania pozostał bez zmian, bo przypada na dzień przed 1 listopada, czyli 31. października. Właśnie na wigilię święta Wszystkich Świętych – All Hallows’ Day. I tutaj akurat pani Edyta Górniak nie będzie miała racji, bo nijak się to ma do Hell win(s) – “piekło wygrywa”, bo pisownia inna i pochodzenie tego słowa inne, co zostało przedstawione powyżej. Być może to tłumaczenie nazwy zostało wymyślone przez przeciwników tej tradycji, ale nie ważne. My uczymy się tutaj angielskiego i związaną z nim kulturą.
Dynia na Halloween przygotowywana jest przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, w Zjednoczonym Królestwie i Irlandii (skąd zwyczaj przywędrował do Ameryki Północnej). W wieczór Halloween dorośli organizują bale kostiumowe, na których błyszczą swoją odstraszającą kreatywnością, oglądają horrory, palą ogniska. Dzieciaki też przebierają się w kostiumy, które mają przerazić napotkanych. Chodzą po okolicy od domu do domu, aby dostać cukierki. Takie chodzenie od domu do domu „za cukierkami” nazywa się po angielsku:
Trick-or-treating ➡ „Smakołykowanie albo psikus(owanie)”.
Ponoć robią psikusy, jak nie dostaną cukierka, więc trzeba być przygotowanym na taką okoliczność. Przed psikusem ostrzegają hasłem:
Trick-or-treat ➡ „Smakołyk albo psikus”, które w Polsce zwykło się też tłumaczyć: „Cukierek albo psikus”.
Stingy Jack i dawna opowieść
Żeby odpowiedzieć sobie czemu dynia stała się symbolem Halloween, trzeba wrócić do czasów nawet wcześniejszych niż X wiek n.e. Kwitło wtedy jedno z czterech ważniejszych, pogańskich świąt celtyckich Samhain – co tłumaczymy „Koniec lata”. Jego nazwa dodatkowo w językach pochodzenia celtyckiego znaczy listopad. I jakby nie patrzeć, święto to jest prekursorem Halloween. Kiedyś przypadało ono na 1. listopada. Wierzono, że w czasie tego święta dusze tych, które zmarły w danym roku, wędrują na drugą stronę i że niektóre z nich powracają, by odwiedzić swoje domy. Między nimi były dusze dobrych ludzi, ale też niegodziwcy.
W ten sposób pojawia się Stingy Jack i legenda o nim. Właśnie jednym z takich niegodziwców okazał się być legendarny Stingy Jack. Jack dla korzyści materialnej oszukał samego diabła. Kiedy Jack umarł, Bóg nie wpuścił go do nieba, a diabeł nie wpuścił go do piekła i tak skazany został na wieczną ziemską tułaczkę.
W VII wieku papież ustanowił na 1. listopada święto Wszystkich Świętych, a tym samym All Hallows’ Eve – Halloween spadł na dzień ostatniego października. Tradycje przebierania i rzeźbienia twarzy w warzywach, celem odstraszania zbłąkanych dusz pozostały a legenda o Jacku wpisała się w to idealnie.
Czemu dynia na Halloween?
Przerażające twarze rzeźbione są teraz głównie w dyni, ale wcześniej (w Irlandii) były rzeźbione w białej rzepie lub buraku. Kiedy tradycja ta została zaszczepiona w Ameryce północnej, to zaczęto używać do tego dyń, których było tam pod dostatkiem. Taka latarnia, do której wkłada się świeczkę nazywa się:
jack-o’-lantern.
Nazwa pochodzi właśnie od legendy o Stingy Jacku, którego imieniem nazwano zjawisko, które pojawia się czasem na torfowiskach i terenach podmokłych – w Polsce znane pod nazwą „Błędne ogniki” a w angielskim:
will-o’-the-wisps
albo właśnie:
jack-o’-lanterns.
I w ten sposób te błędne ogniki, na tamten czas, były właśnie dowodem na występowanie pokutujących dusz zmarłych. W rezultacie dynie i inne wydrążone warzywa od tego czasu stawia się na progach domów i na schodach ganków. Jednak powstawanie ogników tłumaczone jest dzisiaj samozapłonem, bioluminescencją mieszanin wodoru i metanu. Ale kto wtedy wiedział o wodorze i w ogóle… Więc na pewno musiały to być duchy. I to właśnie w celu odstraszenia Jack’s-ów, tych domniemanych duchów tworzyło się i tworzy do tej pory latarnie dyniowe. Stąd poniekąd też przebrania, żeby nie być przez nie rozpoznanym.
Jak zrobić jack-o’-lantern?
To teraz, żeby nie było, że tylko historycznie zajmijmy się rękodziełem i włączmy legendę w życie. Zobacz film jak zrobić sobie własne jack-o’-lantern.
Prześledźmy zdania użyte w filmie.
How about you?
A Ty?
Do you have your pumpkin ready yet?
Czy masz już gotową swoją dynie?
Let’s make the jack-o’-lantern:
Zróbmy (latarenkę z dyni) jack-o’-lantern:
First, take the pumpkin and be careful with the knife!
Po pierwsze, weź dynię i uważnie/ostrożnie z nożem!
Cut off the top part of the pumpkin.
Odetnij górną część dyni.
Now hollow out the inside of the pumpkin.
Teraz wydrąż środek/wnętrze dyni.
Hollow out some more where eyes and mouth will be carved.
Wydrąż trochę więcej gdzie będą wyrzeźbione oczy i usta.
Now paint eyes, mouth, and nose with a marker.
Namaluj oczy, usta, i nos markerem.
Then carve eyes and a frightening mouth with teeth.
Wytnij/wyrzeźb oczy i przerażające usta z zębami.
Clean the marker.
Wyczyść marker/flamaster.
Put some tea candles inside.
Włóż do środka parę świeczek – podgrzewaczy.
Now, light them up
Teraz, zapal je.
And you’re done.
I to wszysto/ I gotowe.
Now scare away these ghosts!
Teraz odstrasz te duchy!
Hahahaha!
Straszne słowa z tekstu warte zapamiętania:
Frightening – przerażające
Scare away – odstraszać
Oraz inne, o których strasznie chciałem Ci napisać:
Scare – straszyć
Scared – przestraszony
Be afraid of – bać się czegoś (np. I am affraid of spiders – Boję się pająków)
Frightened – przestraszony
Spooky – upiorny
Creepy – przyprawiający o gęsią skórkę, odrażający
Freaky – dziwaczny
Terrifying – przerażający, niesamowity
A o czym opowiada piosenka z filmu Duch przeczytasz tutaj.
Podsumowanie: Dlaczego dynia na Halloween?
A ty co myślisz o tym zwyczaju? Kiedyś uczestniczyłem w przygotowaniu latarenki z dyni na Halloween i mogę powiedzieć, że nie ma chyba bardziej klimatycznego słodkawego zapachu, lekko przypalonej przez tea candles dyni, który kojarzy mi się do dziś z Halloween.
